FAMAGUSTA
Famagusta to ponad 40 tysięczne miasto, położone na wschodnim wybrzeżu Cypr, nad Zatoką Famagusty.
Famagusta znajduje się na terytorium tzw. Tureckiej Republiki Północnego Cypru (Północny Cypr).
Miasto ma wspaniałą, bujną historię, której ślady, podczas spaceru po mieście, można spotkać na każdym kroku.
Nazwa Famagusta może być odwołaniem do kolonii żołnierzy rzymskich (Fami Augusti) z czasów Cezara I. Grecka nazwa miasta to Ammochostos („ukryta w piasku”), turecka nazwa miasta to Gazimağusa, która bywa skracana na Mağusa lub Mağosa.
Miasto zostało założone około 274 roku p. n. e. przez Egipcjan, przez egipską dynastię Ptolemeuszy i nazwane imieniem siostry założyciela miasta Ptolemeusza II – Arsinoe.
Famagusta stała się miastem, gdy w VII w. (ze zniszczonego i leżącego nieopodal Salamis), przybyli ludzie ocaleli po trzęsieniu ziemi i arabskich atakach. Wciąż pozostawała jednak małym portem.
Do roku 1191, Famagusta znajdowała się pod panowaniem bizantyjskim.
W 1191 roku Cypr został podbity przez króla angielskiego Ryszarda I Lwie Serce, który następnie sprzedał wyspę zakonowi templariuszy, a oni sprzedali wyspę w 1192 roku byłemu królowi Jerozolimy – Gwidonowi de Lusignan.
Za panowania francuskiej dynastii Lusignanów miasto rozkwitło (głównie po wydaniu przez Hugo XIII dekretu gwarantującego azyl wszystkim chrześcijanom emigrującym z Ziemi Świętej po upadku Akry w roku 1291), zbudowano miejskie mury. Dzięki strategicznemu położeniu Famagusta z czasem stała się portem przeładunkowym w wymianie handlowej między Europą a Bliskim Wschodem. Życie w mieście koncentrowało się wokół Katedry i Rynku, pałacu Lusignanów oraz w porcie.
W latach 1376-1464 Famagusta znajdowała się pod panowaniem Genui.
W 1425 roku Egipcjanie zaatakowali i złupili Famagustę.
Od roku 1474 Cypr znajdował się pod protektoratem Wenecji.
Po (podobno wymuszonej przez Wenecjan) abdykacji królowej Cypru – Katarzyny Cornaro, w dniu 26 lutego 1489 r., w katedrze św. Mikołaja w Famaguście, miasto (jak i cała wyspa) znalazło się pod panowaniem Wenecji. Nie są do końca znane okoliczności w jakich miasto (jak i cała wyspa) znalazły się pod panowaniem Wenecji, według jednej z wersji wyspa została sprzedana przez Katarzynę Cornaro Wenecji za , według innej wersji wyspa została oddana Wenecji przez Katarzynę Cornaro.
Pod rządami Genui oraz Wenecji miasto zyskało na znaczeniu i szybko bogaciło się, stało się siedzibą wielu kupców i właścicieli statków, którzy budowali okazałe siedziby oraz kościoły. W Famaguście znajdowało się wiele tawern i sklepów. Miasto stało się centrum handlu niewolnikami, miejscem gdzie na dużą skalę handlowano zbożem, zwierzętami, drewnem, miedzią, winem. Miasto liczyło ok. 6000 mieszkańców i prawdopodobnie było najbogatszym i największym miastem na Cyprze.
Już za czasów dynastii Lusignanów miasto należało do najlepiej ufortyfikowanych miast we wschodniej części Morza Śródziemnego. Za rządów Wenecji, pod kierunkiem architekta Michele Sanmicheli rozbudowano i wzmocniono mury obronne (m.in. podwyższono mury i dobudowano 5 bastionów).
Ostatecznie, przed przybyciem Osmanów, miasto posiadało imponujące fortyfikacje, tj. mury o wysokości 12-15 metrów i grubości 8 metrów ciągnące się na długość 3 km wraz z rampami, wewnętrznymi drogami, składami amunicji i stajniami, wzmocnione 15 bastionami:
– Castello Bastion,
– Signoria Bastion,
– Diamante Bastion,
– Del Mezzo Bastion,
– Martinengo Bastion,
– Sun Luca Bastion,
– Pulacazaro Bastion,
– Moratto Bastion,
– Diocare Bastion,
– Rivettina Bastion,
– Santa Napa Bastion,
– Andruzzi Bastion,
– Camposanto Bastion,
– Arsenal Bastion,
– Porta del Mare Bastion,
i z 5 bramami (pierwotne 2 bramy wjazdowe: Lądowa i Morska (Portowa), z czasem dodano jeszcze 3 bramy). Dodatkowo, na zewnątrz murów obronnych wykopano szeroki na 46 metrów rów obronny.
Zamek Otella (Castello Bastion) został zbudowany w XIV wieku, za rządów dynastii Lusignanów, w celu ochrony portu przed ewentualnymi atakami wroga. Zamek stanowił także główne wejście do miasta. Budowla posiada refektarz i dormitorium, zbudowane za czasów rządów dynastii Lusignan.
Podczas weneckiego panowania Zamek Otella został przebudowany według projektu i pod kierunkiem Nicolo Foscariniego (podczas przebudowy m.in. przywrócono wieżę) i tak powstał Castello Bastion.
Na dziedzińcu budowli znajdują się eksponaty – kule armatnie pozostawione przez Hiszpanów i Osmanów. Nad wejściem głównym do zamku znajduje się relief z lwem św. Marka – symbolem Wenecji i adnotacja z imieniem i nazwiskiem: Nicolo Foscarini.
Według legendy akcja szekspirowskiego dramatu rozgrywa się między innymi w tym bastionie. Obecnie, odnowiony w 2015 r. bastion służy jako muzeum oraz miejsce organizacji koncertów.
Rivettina Bastion, Biała Wieża (Akkule) i Ravelin – znajdowała się tutaj główna brama wjazdowa do Famagusty (jedna z dwóch pierwotnych bram wjazdowych) oraz fortyfikacje towarzyszące. Zbudowane za czasów dynastii Lusignanów mury zostały przebudowane i wzmocnione przez architektów Nicolao Foscarini i Nicolao Priuli w 1492 i w 1496 roku. Podczas oblężenia miasta przez Osmanów biała flaga została została wywieszona na Bastionie, który na pamiątkę tego wydarzenia został nazwany Białą Wieżą (Akkule).
Porta del Mare Bastion (wraz z Bramą Morską – Portową) został zaprojektowany przez Nicolao Prioli i wybudowana za czasów weneckich w 1496 roku. Brama ozdobiona jest marmurami przywiezionymi z Salamis. Wejścia do miasta strzegą dwa marmurowe lwy św. Marka.
1 sierpnia 1571 roku, po trwającym 10 miesięcy oblężeniu i odparciu 7 szturmów, z powodu wyczerpania się zapasów, Famagusta, po uzyskania porozumienia z Osmanami w sprawie bezpiecznej ewakuacji obrońców i mieszkańców miasta na Kretę, poddała się i weszła w skład Imperium Osmańskiego.
Gdy wysłannicy weneccy udali się do obozu Osmanów w celu przekazania kluczy do miasta, doszło pomiędzy nimi a Osmanami do sprzeczki w wyniku której wysłannicy weneccy zostali ścięci. Ścięty został także wenecki dowódca obrony miasta, chrześcijanie, którzy ocaleli, musieli opuścić miasto i osiedlili się w pobliskiej miejscowości Varosha.
W latach 1878-1925 w ramach brytyjskiego protektoratu Cypru.
W latach 1925-1957 w ramach brytyjskiej kolonii Cypr. W czasie II wojny światowej w Famaguście znajdowała się baza brytyjskiej marynarki wojennej operującej we wschodniej części Morza Śródziemnego. W mieście znajdował się obóz internowania dla Żydów ocalałych z Holocaustu.
Lata 1957-1960 w ramach brytyjskiej autonomii Cypru.
W latach 1960-1974 miasto wchodziło w skład Republiki Cypr.
Po 1960 roku miasto rozwijało się szybko pod względem ekonomicznym i turystycznym. Famagusta (a zwłaszcza jej dzielnica – Warosza) stała się znanym na świecie centrum rozrywki i turystyki, porównywanym z amerykańskim Miami. Swoje wille miały tutaj międzynarodowe gwiazdy.
W 1974 r. na terenie Waroszy znajdowało się ponad 200 hoteli, apartamentowców, restauracji, kasyn i innych lokali rozrywkowych oraz około 50 muzeów, kin i teatrów.
Po 1974 roku Famagusta została włączona do tureckiej, północnej części Cypru. Opuszczona i zamknięta została dzielnica Famagusty – Warosza.
Od 1983 roku Famagusta wchodzi w skład Tureckiej Republiki Cypru Północnego.
Zgodnie z legendą w mieście znajdowało się 365 kościołów różnych wyznań, tyle ile jest dni w roku. Do dzisiaj przetrwało 17.
Najważniejszym z nich jest wzniesiona w 1326 r. katedra św. Mikołaja (po opanowaniu miasta przez Osmanów katedrę przebudowano i przez jakiś czas nazywano meczet Ayasofya, po czym ostatecznie przemianowano na meczet Lala Mustafa Paszy – na cześć zdobywcy miasta).
Ten dawny gotycki kościół został zbudowany z brązowego kamienia wapiennego za czasów dynastii Lusignan i liczy sobie 55 metrów długości i 23 metry szerokości. Niektóre źródła podają, że budowniczym kościoła był biskup Baldwin Lambert lub Jean Langlois. Budowa została rozpoczęta w 1298 roku i ukończona ok. 1400 roku (konsekracja nastąpiła jednak już w 1328 r.).
Katedra została zaprojektowana na wzór katedry w Reims, przez architektów sprowadzonych z Francji. Budowla jest trójnawowa, wsparta na dwóch rzędach po sześć kolumn, w konstrukcji budowli nie uwzględniono transeptu. Na południowej ścianie znajdują się dwie kaplice, na północnej ścianie – jedna. Nad środkowymi drzwiami znajduje się okno z rozetą. Dach budowli jest płaski.
W latach 1298-1372 katedra była miejscem koronacji królów Cypru na królów Królestwa Jerozolimskiego.
W katedrze pochowano królów Cypru: Jakuba II i Jakuba III.
W czasie oblężenia miasta w latach 1570-71 i trzęsienia ziemi w 1735 roku katedra została poważenie uszkodzona (podczas oblężenia miasta uszkodzeniu uległy wieże oraz zostały zniszczone witraże).
Przed katedrą został stracony wenecki dowódca obrony miasta przed Osmanami – Marcantonio Bragadin.
Po zdobyciu miasta przez Osmanów z katedry usunięto ornamenty i zdobienia ze ścian oraz posągi, przykryto warstwą tynku freski oraz usunięto ocalałe po oblężeniu miasta witraże. Opróżniono znajdujące się pod posadzką grobowce. Dobudowano minaret oraz mihrab, a wnętrze wyłożono dywanami.
Budowla wciąż funkcjonuje jako meczet, można ją zwiedzać.
Obok wejścia do świątyni rośnie sykomora, która została podobno zasadzona, gdy wznoszono katedrę, tj. ok. 700 lat temu.
Kościół św. Piotra i Pawła – został ufundowany przez genueńskiego kupca Simono Nostrano, który na budowę świątyni przeznaczył swój utarg z jednej z kupieckich wypraw do Syrii. Po zdobyciu miasta przez Osmanów, kościół została przekształcony na meczet Sinan Pasa. Za rządów brytyjskich kościół służył jako magazyn na zboże, następnie znajdowała się w nim publiczna biblioteka.
Palazzo del Provaditore – pałac weneckich gubernatorów wyspy. Pierwotnie w tym miejscu znajdował się królewski pałac dynastii Lusignanów zbudowany w XIII wieku, który został zniszczony przez Genueńczyków i odbudowany w XV wieku jako rezydencja weneckich gubernatorów wyspy. Potrójne wejście łukowe, które jest jedną z niewielu zachowanych elementów budowli zostało zbudowane w XVI wieku.
Niestety, obecnie z pałacu pozostało niewiele – kilka kolumn, fasada oraz jedna ze ścian. Pomimo, że fragment pałacu zajmuje parking, to miejsce wciąż robi wrażenie na zwiedzających.
Ciekawostki:
– zgodnie z legendą podczas budowy katedry św. Mikołaja, architekt, zazdrosny o talent ucznia, zwabił ucznia do wieży pod pozorem pokazania mu błędu konstrukcyjnego i wypchnął go z wieży,
– dzięki licznym kościołom miasto było zwane „miastem kościołów”,
– podczas szturmu miasta Osmanowie mieli wystrzelić na miasto 100 tys. kul,
– podobno w mieście znajdują się skarby, ukryte gdzieś w podziemiach przez weneckiego dowódcę obrony miasta oraz przez mieszkańców podczas oblężenia miasta przez Osmanów. Skarby mają być ukryte m.in. gdzieś w podziemiach Bastionu Castello (i Wieży Otello),
– bloki kamienne pochodzące z rozbieranych kościołów i nieużywanych twierdz wysyłano m.in. z Famagusty do budowy Kanału Sueskiego,
– podobno na szczycie miejskich murów obronnych, w XIX wieku, angielscy oficerowie urządzili 9-dołkowe pole golfowe,
– „Garga” (wrony) – tak nazywano podobno mieszkańców Famagusty. Związane jest to z tym, że podczas II wojny światowej w mieście, jak i na całej wyspie brakowało żywności i mieszkańcy miasta jedli wrony, aby przeżyć,
– określenie „miasto duchów” zostało użyte w odniesieniu do Famagusty przez szwedzkiego dziennikarza Jana-Olofa Bengtssona, po jego wizycie w Waroszy, w 1977 r.,
– dzięki pięknej, szerokiej, piaszczystej plaży Warosza była zwana niekiedy „śródziemnomorską Copacabaną”,
– w 2008 i w 2010 roku Famagusta została wpisana na listę World Monument Fund,
– każdego roku, pod koniec czerwca, w Famaguście odbywa się popularny Festiwal Kultury i Sztuki.
Miasto i okolica, jako wakacyjna destynacja, posiada ogromny, atut: znajdują się tutaj najpiękniejsze na Cyprze, naturalne plaże (długie, od horyzontu po horyzont, piaszczyste, z łagodnym wejściem do morza).
Famagusta to ciekawe miasto, które w przeszłości podobno tętniło turystycznym życiem, obecnie wydaje się spokojne i uśpione.
Z całą pewnością jest to jednak miasto, które warto zobaczyć.